پس از سال‌ها یعنی در سال 1980 میلادی و پس از سقوط شاه سیاست ایرانی ستیزی در دستور کار عراقی‌ها قرار گرفت. صدام در این زمان تلاش می‌کرد تا نقشی را که پیش از آن محمدرضا پهلوی ایفا می‌کرد بر عهده گیرد و برای این کار نیاز به مرز آبی کافی و تسلط بر خلیج فارس داشت. این رویای صدا موجب تهاجم به مرزهای ایران شد و این جنگ در نهایت پس از حدود هشت سال در 29 مرداد ۱۳۶۷ با قبول آتش‌بس از سوی دو طرف و پس از به جا گذاشتن یک میلیون نفر تلفات و ۱۱۹۰ میلیارد دلار خسارات به دو کشور خاتمه یافت. 

ختم جنگ در لبخند فرمانده/ بازتاب آتش‌بس

آیت‌الله هاشمی که در دوران جنگ جانشین فرمانده کل قوا را به عهده داشت در کتاب «پایان دفاع آغاز باسازی» درباره اعلام آتش بس می‌نویسد: «در اخبار صبح آمد که دیشب خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ملل اعلان کرد که از روز [۲۰ آگوست] ۲۹ مرداد، آتش بس بین ایران و عراق بر قرار می‌شود. از این‌که من نقش اساسی در ختم جنگ داشتم، احساس رضایت خاطر می‌کنم.» 

پس از اعلام رضایت آیت‌الله از توفق بر آتش بس از بازتاب این خبر در مجلس شورای اسلامی و واکنش نمایندگان مجلس می‌نویسد: «به مجلس رفتم. آقای [سعید] رجائی خراسانی [نماینده تهران در مجلس] آمد. تذکراتی درباره مسائل جاری آتش بس داد. آقای [مهدی] کروبی آمد. راجع به اقدامات آینده در جهت عادی شدن وضع کشور و مخصوصاً مسائل اقتصادی و رفاهی مردم مذاکره شد. 

تیمسار ستاری آمد. راجع به کارهای نیروی هوایی و چند قلم از نیازهای نیرو که برای خرید پیدا شده صحبت کرد. [آقایان سید جلیل سیدزاده، محمد اشرفی اصفهانی و ارسلان صفایی پور] نمایندگان باختران آمدند و راجع به مسائل اخیر منطقه و تشکر از هوانیروز مطالبی گفتند...» 

پایکوبی دروغین عراق پس از آتش بس/ پشت سایه احتیاط

اگرچه بعد از سال‌ها بین ایران و عراق آتش بس اعلام شده اما هاشمی در یادداشت‌هایش درباره شرایط پس از آن و تدابیری که درباره جنگ طلبی‌های منافقان اندیشیده شد، آورده است: «عصر آقای [سید علی] حسینی تاش [جانشین فرمانده نیروی دریایی سپاه] آمد و درباره سازمان سپاه و نیروهای مسلح صحبت شد. آقای [رضا] امراللهی [رئیس سازمان انرژی اتمی] آمد و راجع به جنگ در غرب و ایلام که حضور داشته و مسائل انرژی اتمی صحبت کرد. آقای [علی] شوشتری [معاون قضایی و جانشین] مسئول [سازمان] زندان‌ها آمد و راجع به زندانی‌ها و مخصوصاً گروهک‌ها و مسائل اخیر آنها در رابطه با شرارت‌های منافقین ،اطلاعاتی داد و گفت از حدود پنج هزار زندانی گروهکی، یک سوم بر سر موضع هستند و یک سوم تائب و یک سوم منفصل.»

در بخش دیگری از کتاب «پایان دفاع آغاز بازسازی» آیت‌الله هاشمی با انعکاس گزارش رادیو بی‌بی سی درباره آتش‌بس و وضعیت مردم عراق پس از شرایط جدید آورده است: «اطلاعیه‌ای نوشتم و به نیروها دستور دادم که پیشقدم در حرکات نظامی نشوند، ولی جواب شرارت‌ها را محکم بدهند و از مردم خواستم حضور در جبهه را حفظ کنند. رادیو بی‌بی‌سی گفت: «گزارش‌های مربوط به اعلام روز و ساعت استقرار آتش بس در جبهه‌های جنگ ایران و عراق را با خبر دستور قطع عملیات تهاجمی و حالت تدافعی گرفتن نیروهای ایران آغاز می‌کنیم که به گفته رادیو تهران، امروز از طرف آقای رفسنجانی، جانشین فرماندهی کل نیروهای مسلح ایران صادر شد. دولت عراق هنوز دستور مشابهی به نیروهای خود نداده است، ولی دیروز پس از اعلام روز آتش بس، صدام حسین سه روز تعطیل عمومی و جشن اعلام کرد و دیشب مردم بغداد در خیابان‌های شهر به رقص و پایکوبی پرداختند.»
 
در بخشی دیگر از بازتاب آتش بس بین ایران و عراق گوینده اخبار رادیو بی‌بی‌سی به واکنش مردم دو کشور در قبول آتش‌بس می‌پردازد و می‌گوید: «آقای هاشمی رفسنجانی گفت که نیروهای مسلح ایران از امروز نباید دست به هیچ گونه اقدام نظامی بزنند، ولی او در ضمن گفت که نیروهای مسلح باید آماده باشند که به هرگونه شرارت دشمن در هوا، دریا و زمین پاسخ شایسته‌ای بدهند.» 

بعثیان جنگ افروز باید پاسخگو باشند 

در ادامه تفسیر گزارش رادیو بی‌بی‌سی که توجه هاشمی را به خود جلب کرده و به طور کامل در یادداشت‌هایش انعکاس داده کنکاش در دلایل قبول آتش‌ بس از منظر سیاسی و اجتماعی را مدنظر قرار داده و با تاکید بر بازنده نشدن ایران در جنگ 8 ساله آورده است: «به نظر می‌رسد که ایرانیان مایلند اعتقاد خود را به جریان آتش بس مورد تأکید قرار دهند و بدین سان طیف ره رفتن عراق را تا آخرین لحظه در مورد قبول آتش بس از پیش در کانون توجه جهانیان قرار دهند . ولی ایرانی‌ها در واکنش‌های رسمی و خصوصی درباره چشم انداز یک صلح واقعی و پایدار جانب احتیاط را از دست نمی‌دهند. هنوز دو طرف مخاصمه به یکدیگر اطمینان ندارند و این شگفت‌آور نیست. ایران هرگز در جنگ خلیج فارس بازنده نبوده است، ولی وقتی با آتش بس موافقت کرد، مسلماً از لحاظ نظامی در موضع ضعف قرار داشت. عراق با سود جویی از آن، پایان جنگ را به صورتی جشن گرفت که گویی یک پیروزی برای عراقی‌ها، اعراب و بشریت است. در ایران احساس مردم بیشتر خاموشی است، آنها در این سکوت از خود می‌پرسند چرا جنگ این قدر طول کشید و برای چه؟ با این همه مردم ایران مصمم‌اند چنانچه لازم باشد، از مرزهای میهن خود دفاع کنند.»
 
همچنین در بخشی از کتاب به اطلاعیه هاشمی درباره آتش بس و وظایف و شرایط نظامیان اشاره شده که در بخشی از این پیام می‌خوانیم: «رزمندگان عزیز و حماسه آفرین، پایداری شما و آثار خون‌های مقدس شهدا و صبر و تحمل مصدومان، جانبازان، اسراء و خانواده‌های معظم آنها و ایستادگی بی‌دریغ مردم در سایه رهبری‌های امام امت، همه توطئه ها و شیطنت‌ها را در هم شکست و شر دشمنان اسلام را به خودشان برگرداند. بالاخره دشمن پس از یک سلسله ترفندها مجبور به پس گرفتن بهانه‌های رسوای خود شد و دبیرکل سازمان ملل، طرح آتش بس را مشخص و اعلام کرد.» 

بخشی از اطلاعیه فرمانده کل قوا درباره تشریح پذیرش آتش بس و تاکید بر مظلومیت مردم ایران در این جنگ، خونریزی و آتش افروزی عراق است و وی خواهان پاسخگویی بعثیان جنگ افروز به خلق خدا و مردم است که در اطلاعیه آورده است: «جمهوری اسلامی ایران با توجه به همه شرایط و جوانب و با الهام از نظرات برکت‌زای مقام معظم رهبری مصمم به ایجاد صلح پایدار و همه جانبه، دارد به راه خود در این مسیر ادامه می دهد. ما با دشمنانی مواجه هستیم که به ادعاها و وعده هاشان نمی شود اعتماد کرد. ... باید هوشیار و آماده بود، ممکن است در این چند روز باقی مانده تا موعد آتش بس و حتی بعد از آن، دست به هرگونه تجاوز و جنایتی بزند. جمهوری اسلامی به خاطر حفظ مصالح مردم در کشور، در شرایطی که در آستانه صلح هستیم، با پایبندی به قرار و تصمیم ایجاد صلح، پیشقدم در حرکت‌های نظامی نخواهد شد، ولی مثل همیشه آماده دادن جواب مناسب به شرارت‌های دشمن است. نیروهای مسلح از امروز نباید شروع کننده هیچ گونه حرکت نظامی و مسلحانه باشند، ولی وظیفه دارند آماده و هوشیار بمانند و هرگونه شرارت دشمن را در هوا، دریا و زمین به طور شایسته جواب دهند. امروز، ایران اسلامی در پیشگاه الهی به خاطر انجام وظیفه مقدس دفاع از حق، سرافراز است و بعثیان عراق باید جوابگوی خدا و خلق باشند که آتش جنگ را چرا افروختند و چه نتیجه‌ای گرفتند؟»